Natuur
Onze natuur in 2022
Verbinden door aankoop
Om de natuurlijke processen hun werk te laten doen, moet een aaneengesloten stuk natuur wel groot genoeg zijn. Daarom blijven we gebieden aankopen. Zo kunnen we ze veiligstellen voor de toekomst en met elkaar verbinden. Hiermee dragen we bij aan de realisatie van het Natuur Netwerk Nederland.
Het is Utrechts Landschap ook in 2022 gelukt om nieuwe terreinen te verwerven. In het voorjaar is een klein bosperceel aangekocht van een particulier, dit vergroot het areaal van het natuurgebied de Hoge Ginkel.
In de herfst is van de gemeente Utrechtse Heuvelrug een deel van de gemeentelijke natuur en bossen verworven, het gaat in totaal om 113 hectare.
Deze bossen liggen op verschillende plekken binnen de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Het merendeel ligt rond Driebergen-Rijsenburg. Dit zijn het Driebergse en het Rijsenburgse Bos, de Heidetuin, het Seminarieterrein, Wildbaan Zuidwest en Hoenderdaal. De Koeheuvels in Maarn zijn ook overgenomen van de gemeente en zullen nu eveneens beheerd worden door Utrechts Landschap.
In december 2022 is het gelukt om nog twee terreinen te verwerven. Het gaat hier om het Harlanterrein bij Zeist, dat we van de provincie hebben overgenomen. Dit terrein van 8 hectare ligt bij het natuurgebied De Krakeling en maakt onderdeel uit van het Programma Hart van de Heuvelrug. Het andere terrein van circa 2 hectare is in de omgeving van Vianen. Het perceel ligt in de polder Boven-Autena en binnen het Natuur Netwerk Nederland.
Aanplant bomen
In 2022 heeft Utrechts Landschap in verschillende gebieden gesponsorde bomen aangeplant in het kader van de actie Bomenrijkdom (2021). Zo werden er bomen geplant op landgoed Stoutenburg, landgoed Houdringe en landgoed Oostbroek, landgoed Hoog Beek en Royen, De Bunsing, Zeisterbos, Het Hooge Land, de Hoge Ginkel, Stameren en Moersbergen en Kasteelpark Renswoude.
Droogte en maatregelen
Helaas moesten we in 2022 ook weer aandacht besteden aan de gevolgen van klimaatverandering. Het jaar werd gekenmerkt door lange periodes van extreme droogte en uitzonderlijk hoge temperaturen.
Het is de bezoekers van natuurgebieden wellicht ook opgevallen: droogvallende poelen en vijvers, bomen die vroeg in het najaar massaal hun blad laten vallen en zichtbaar last hebben van de droogte en gebrek aan de juiste voeding.
Op landgoed Beerschoten en in het Zeisterbos voert Utrechts Landschap daarom een bijzondere proef uit: rondom de beuken in het bos en in een aantal lanen worden maatregelen uitgevoerd om de bodemstructuur te verbeteren. Zo wordt onder andere gecomposteerd materiaal aangebracht, maar ook wordt er proefsgewijs gewerkt met bekalking. Dit moet ervoor zorgen dat de bodem beter vocht vasthoudt, het bodemleven toeneemt en er meer voeding voor de oppervlakkig wortelende beuken beschikbaar komt.
Paardenpaden
In 2022 is er over een afstand van in totaal 26 kilometer, van de in totaal 60 kilometer aan paardenpaden door de natuurgebieden van Utrechts Landschap, groot onderhoud uitgevoerd. Het onderhoud bestaat uit het maaien van bermen, slepen van paden en het snoeien en verwijderen van overhangend hout. Ook worden er maatregelen getroffen ten behoeve van de waterafvoer.
Met de bijdragen, voortkomend uit de verkoop van het nieuwe ruitervignet van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, kan Utrechts Landschap de paardenpaden onderhouden, zorgen voor boomveiligheid en de aangrenzende natuur beheren. Zo kunnen ruiters en menners toegang blijven houden tot goed begaanbare paardenpaden in de natuur van de Utrechtse Heuvelrug.
Stormschade
In februari raasden in vier dagen tijd drie stormen over ons land: Dudley, Eunice en Franklin. Storm Eunice staat in de top drie zwaarste stormen in ruim vijftig jaar. Het reguliere beheerwerk moest opzij gezet worden om schade te ruimen en preventieve maatregelen te nemen om risico’s te beperken.
De terreinmedewerkers en timmermannen zijn druk in de weer geweest om de stormschade op te ruimen. Daarnaast is er een plan gemaakt voor mogelijk nieuwe aanplant. Het stormschadehout wordt zoveel mogelijk gebruikt voor het vervaardigen van palen, planken en terreinmeubilair.
Met een crowdfundingsactie werd vijfduizend euro gedoneerd voor het herstel van de stormschade.
Linde op Hoog Beek & Royen
De tijdens de storm omgewaaide linde op Hoog Beek & Royen krijgt speciale aandacht. Behalve dat er stekken zijn genomen om nazaten op te kweken is het resterende deel weer rechtop gezet om de oude dame nieuw leven in te blazen. Van het gevallen hout van de linde zijn boomsnippers gemaakt en aangebracht rond de boom. Tijdens de droge zomer heeft de boom 5.000 liter water per week gekregen. Gelukkig konden we met blijdschap waarnemen dat de boom weer nieuwe uitlopers krijgt!
Van het resterende stormhout van de linde worden bedden en muziekdoosjes gemaakt.
Kruidentuin Oostbroek
Dit jaar bestaat landgoed Oostbroek 900 jaar. Het waren twee riddermonniken die in het moeras ten oosten van Utrecht een klooster stichtten. De latere abdij was gewijd aan Maria, maar bovenal aan de heilige Laurentius. Het is dan ook niet toevallig dat in het nieuwe kloostertuinzeepje laurier is opgenomen. De naam Laurentius wordt in verband gebracht met dit veelzijdige kruid. Het zeepje werd op 10 augustus uitgebracht: de dag van de heilige Laurentius. De zeep is te koop bij 't Winkeltje van Oostbroek. Naast laurier bevat de zeep ook tijm en rozemarijn uit de kloostertuin van Oostbroek.
Oplevering Hooge Kampse Plas
Na tien jaar werk is de Hooge Kampse Plas in Groenekan klaar. De afgelopen jaren is de Hooge Kampse Plas omgevormd tot een mooi natuurgebied. De bodem is veilig afgedekt, de plas is ondieper gemaakt en er zijn eilandjes aangelegd. Dat alles is gedaan door het toepassen van overtollige, herbruikbare grond en waterbodem die vrij kwam bij projecten in de omgeving. Daarmee is de Hooge Kampse Plas een schitterend gebied geworden met een flora en fauna waar iedereen volop van kan genieten. Op donderdag 13 oktober werd de voltooiing van het werk gevierd met betrokken partijen en omwonenden.
Lizard Lane
In 2020 en 2021 werd de officiële opening van De Lizard Lane vanwege corona geannuleerd. De Lizard Lane is een ecologische verbinding tussen Park Vliegbasis Soesterberg, waterwinlocatie Soestduinen en de Vlasakkers van 2700 meter lang, 50 meter breed op 11,4 hectare met 2 faunatunnels.
Om het natuursucces alsnog te vieren werden in oktober 2022 tijdens de Beleefweek van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug een bestuurlijke wandeling en twee publiekswandelingen georganiseerd.
Projecten
Akkerbeheer
In 2022 hebben we extra inspanningen geleverd om het akkerbeheer op een hoger plan te krijgen. Zo gebruiken we steeds minder vaste stalmest en brengen we compost aan van gecomposteerd maaisel van eigen terreinen. We passen strokenteelt toe op de akkers bij het Willem Arntszbos, op Noordhout en op de Laarsenberg.
Bij strokenteelt worden, in tegenstelling tot monocultuur, op een perceel meerdere gewassen in stroken naast elkaar geteeld. De diversiteit aan gewassen gaat hiermee omhoog, wat bijdraagt aan een toename in onder- en bovengrondse diversiteit aan gewasspecifieke soorten.
Daarnaast hebben we akkers die zijn ingericht als zogenaamde ‘pleegakkers’. Op deze akkers worden zaden ingezaaid van bedreigde akkerplanten zoals akkerogentroost, glad biggenkruid, korensla en de ernstig bedreigde soort geel viltkruid. De zaden die we hier weer kunnen oogsten zijn de bron voor de verspreiding van deze soorten over onze andere akkers. De pleegakkers zijn onder andere te vinden in de natuurgebieden Beerschoten, Houdringe, Wulperhorst en op de Niënhof.
Op verschillende akkers zoals op De Woerd en Lunenburgerwaard is met behulp van vrijwilligersgroepen herik bestreden. De herik verdringt de gewenste akkerkruiden.
Klimaatpaviljoen Zeisterbos
Op donderdag 2 juni werd het klimaatpaviljoen op De Boswerf in het Zeisterbos geopend. In samenwerking met De Boswerf en vele andere partners is een unieke plek gecreëerd waar particulieren kunnen zien en ervaren hoe je je huis en tuin kunt aanpassen aan het veranderende klimaat. Utrechts Landschap heeft een groot paneel laten ontwerpen dat het watersysteem rond het Zeisterbos visualiseert.
Project Robuust watersysteem Zeisterbos en Landgoederen
De landgoederen langs de Driebergseweg (Zeist) hebben sterk te lijden onder verdroging. Om schade aan oude bomen te beperken en de landgoederen weer vitaal te maken, zijn we in 2021 gestart met het project ‘Robuust watersysteem Zeisterbos’. Met verschillende maatregelen proberen we water langer in het gebied te houden zodat de bos- en slingervijvers over voldoende water beschikken.
Op verschillende plekken zijn de herstelmaatregelen al gerealiseerd en heeft dit tot zichtbare resultaten geleid. Tot onze verrassing kwam er in delen van de spreng in het Zeisterbos weer water te staan, na schoning kwam het kwelwater weer omhoog. Daarnaast zijn de watergangen op Schoonoord, De Breul en Molenbosch aangepakt.
Begin november zijn we gestart met de restauratie van de slingervijver op landgoed Pavia. De werkzaamheden verlopen voorspoedig.
Meer natuur in Lunenburgerwaard
In 2022 is samen met de provincie en Rijkswaterstaat hard gewerkt aan de realisatie van verschillende kwaliteitsverbeteringen in de Lunenburgerwaard. Zo is er rivierhout aangebracht, is het ooibos uitgebreid en is er een plas- en moerasgebied aangelegd. Ook is ingezet op de ontwikkeling van de akkers en graslanden in de Lunenburgerwaard.
Diverse graslanden zijn omgevormd naar een grasland met meer bloemen. Hierdoor kan het gebied zich volop ontwikkelen tot een waardevol natuurgebied langs de rivier. Daarmee vormt het een belangrijke schakel in het traject van natuurgebieden van Rhenen tot Wijk bij Duurstede.
Om dit te vieren, hebben schoolkinderen uit Wijk bij Duurstede het gebied in juni symbolisch opgeleverd. Ze schonken daarbij een zelfgemaakt insectenhotel aan het gebied.
Het gebied is toegankelijk gemaakt door een wandelroute die start in Wijk bij Duurstede en de wandelaar langs diverse natuur brengt die de Lunenburgerwaard rijk is: de schrale graslanden, de bossen en waterpartijen.
Verbindingszone Stameren
In Stameren is in 2022 gewerkt aan een uitbreiding van de verbindingszone tussen bos, heide en het ecoduct. Voorheen lagen de verschillende biotopen geïsoleerd. In het gebied komen zeldzame planten voor en ook een aantal zeldzame dieren. Maar de populaties zijn klein en kwetsbaar. Door Stameren en Zanderij Maarn te verbinden met het aan de andere kant van de provinciale weg gelegen landgoed Huis te Maarn ontstaat er meer ruimte voor deze soorten.
Opkomen voor natuur en erfgoed
Het beheer van natuur, landschap en erfgoed is niet statisch. Soms nemen we zelf nieuwe initiatieven, we haken aan bij belangrijke samenwerkingsverbanden, we denken mee bij provinciaal beleid en reageren op ontwikkelingen in natuur en landschap.
Natuur- en landschapsvisies
Op initiatief van Utrechts Landschap zijn de samenwerkende Utrechtse natuurorganisaties gestart met het opstellen van de ‘Natuurvisie 2050 – Utrecht’. In de Natuurvisie, die in 2023 verschijnt, wordt een toekomstbeeld voor de Utrechtse natuur geschetst gebaseerd op landschapsecologisch systeemherstel. De visie dient als inspirerend document voor natuuropgaven, die gekoppeld kunnen worden aan andere opgaven als bodemdaling en waterbeheer: meeliften met natuurlijke processen.
Samenwerking Groene Planologie
Ook dit jaar is door Natuur en Milieufederatie Utrecht, Natuurmonumenten en Utrechts Landschap weer geïnvesteerd in het kritisch volgen van ruimtelijke ontwikkelingen op vooral lokaal niveau. Vanuit deze samenwerking wordt – indien nodig – gereageerd op ruimtelijke plannen die natuur, landschap en erfgoedbelangen raken. Ruimtelijke plannen waarop (gezamenlijk of afzonderlijk door Utrechts Landschap) onder andere is gereageerd zijn: woningbouw Stoutenburg-Noord, vergunningen vluchten met paramotors nabij Landgoed Vollenhoven en Oostbroek, vergunningen muziekfestivals in de Middelwaard, uitbreidingsplannen KNVB en gebiedsontwikkeling Paleis Soestdijk.
Hoe stikstofgevoelig is de Utrechtse Heuvelrug?
De negatieve effecten van stikstof op de natuur van de Veluwe spelen zeer waarschijnlijk ook op de Utrechtse Heuvelrug. Dat blijkt uit onderzoek dat Utrechts Landschap heeft laten uitvoeren door het Kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit in Driebergen. Het onderzoeksrapport werd op 5 december overhandigd aan de heer De Kruif, directeur-bestuurder van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.
Meer weten over de visie van Utrechts Landschap op stikstof?